Blog

 अशा अनेक अडचणीना ऊसतोड कामगारांना तोंड द्यावे लागते. तरीही आजपर्यत ऊस तोड कामगार हा दुर्लक्षित घटक राहिला आहे तसचे या अपेक्षित वंचित गटाला कोणत्याही कायद्याचं संरक्षण नाही. कामगारांच्या हाताला गावातच वर्षभर काम मिळावे जेणेकरून कामगारांना या अडचणींना तोंड द्यावे लागणार नाही. या दृष्टिकोनातून दीनदयाल शोध संस्थान कृषी विज्ञान केंद्र आंबेजोगाई मार्फत ऊसतोड कामगांरासाठी कार्य सुरू केले आहे. या मजुरांना ऊसतोडी इतकीच रक्कम गावात राहुन मिळावी यासाठी प्रयत्न चालू आहेत. वेगवेगळ्या गावात व तांडयावर ऊसतोड कामगारांच्या वैठका घेतल्या, संस्थेचे प्रकल्प प्रमुख व केंद्राचे शास्त्रज्ञ यांनी पहिली वैठक शिवाचा तांडा येथे घेतली. या बैठकीतून त्यांची ऊसतोडीला जाण्याची कारणे, अडवणी व इच्छा जाणून घेण्याचा प्रयत्न केला. यानंतर कृषि विज्ञान केंद्राच्या माध्यमातुन विविध गावात व तांडावर ऊसतोड कामगारांच्या गटचर्चा व बैठका घेण्यात आल्या. यातून असे निदर्शनास आले की, ऊसतोड कामगारांना गावातच काम मिळाले तर ते ऊसतोडीसाठी जाणार नाहीत. या कामगारांमध्ये जागरुकता निर्माण करण्यासाठी ऊसतोड मजुरांसाठी दोन दिवसीय मेळावा हा कृषि विज्ञान केंद्र अंबाजोगाई येथे घेण्यात आला होता. त्यांना प्रोत्साहन मिळावे म्हणून कृषि पुरक व्यवसायाच्या अनुशंगाने व्याख्याने ठेवण्यात आली. ज्या कामगारांनी गावातच व्यवसाय सुरु करून ऊस तोडीला जाण्याचे थांबविले अश्या व्यक्तीनी आपले अनुभव या कार्यक्रमात कथन केले. यावेळी ऊसतोड कामगारांनी ही त्यांना येणाऱ्या समस्यां व आपल्या कडे असलेले कौशल्य यावावत विस्तृत चर्चा केली. याचाच एक भाग म्हणून केंद्राच्या शास्त्रज्ञांनी ऊसतोडीस जाणाऱ्या कामगारांची माहिती संकलन करण्यासाठी फार्म भरुन घेतले. ऊसतोड कामगारांच्या सोवत जवळीकता साधण्यासाठी व आरोग्यावावत जनजागृती करण्यासाठी परसवाग लागवड व पोषण माह यासारखे कार्यक्रम तांडावर घेण्यात आले. या सर्व कार्यक्रमामुळे काही महिलांचे मत परीवर्तन झाले आहे व त्यांनी गावातच वर्षभर रोजगार मिळत असेल तर ऊसतोडीस जाणार नसल्याचे मत मांडले. गावात राहून आम्ही कोणता व्यवसाय करावा? प्रक्रिया उद्योग केला तर त्याचे तांत्रिक माहिती आम्हाला मिळेल का? तयार केलेल्या मालाला वाजारपेठ मिळेल का? त्यातून योग्य तो मोवदला मिळेल का? व्यवसायासाठी लागणारे भांडवल कसे उभे करावे? असे अनेक प्रश्न त्यांनी उपस्थित केले. या प्रश्नांचे समाधान करण्यासाठी व त्यांची मानसिकता बदलण्यासाठी त्यांचा एक अभ्यास दौरा कृषी विज्ञान केंद्र आंबेजोगाई येथे आयोजित करण्यात आला. यामध्ये त्यांना वेगवेगळ्‌या व्यवसायांची ओळख व माहिती देण्यात आली. यशस्वी शेतकऱ्यांच्या यशोगाथा दाखवण्यात आल्या. या दौऱ्यानंतर सात महिलांनी पुढाकार घेवून वाजरी खारवडी तयार करण्याचा निर्धार केला आहे. सात महिलांचा एक गट तयार करून वाजरी खारवडी वनवण्याचे प्रशिक्षण देण्यात आले आहे. प्रशिक्षणानंतर गटातील एका महिलेने कौटुंबिक अडचणीमुळे लातूरला जाऊन मजुरी करण्यास प्राधान्य दिले. यानंतर कच्च्या गालाती उपलब्धता करणे, बाजारातील कामे करण्यासाठी सहा महिलांन सोबतच दोन पुरुषांचा ही समावेश करण्यात आला आहे. महिलांनी इथेच न थांवता कृषि विज्ञान केंद्राच्या गृह विज्ञान विभागाच्या तज्ञांच्या मार्गदर्शनाखाली विविध प्रकारच्या खारवडी वनविण्याचे प्रयोग केले. प्रयोग करत असताना त्याच्या लक्षात आले की वाजरी खारवडी वाळवण्यासाठी जारत उष्णतेची आवश्यकता आहे. त्यामुळे पावसाळ्या किंवा हिवाळ्यात खारवडी वाळवण्यासाठी वाळवणी (ड्रायर) यंत्राची आवश्यकता आहे. बाजारातून ड्रायर खरेदी करण्यास लागणारा खर्च हा जवळपास रु. ५०,०००/- इतका आहे.